419 | กินข้าวนอกบ้าน

บอกก่อนเลยว่าผมเองก็ไม่ได้มีความรู้ทางเศรษฐศาสตร์อะไรสักนิดเดียว และก็ไม่ได้มีความรู้ทางด้านจิตวิทยาอะไรเช่นกัน ทุกอยากที่ที่กำลังจะเขียนเป็นข้อสันนิษฐานที่คิดเล่นๆเท่านั้น ถ้าใครมีอะไรจะชี้ช่อง ชี้แจงก็เชิญได้เลย

เริ่มต้นจาก ใครที่อยู่กทม.น่าจะรู้สึกแบบผมว่าตอนนี้ร้านอาหารระดับ กลาง-สูง เปิดใหม่เยอะมาก ร้านแบบที่มีแบรนด์หน่อย ตั้งในห้างสรรพสินค้าหรือห้างขนาดเล็ก(มันเรียกอะไรหว่า อย่าง T21 หรือ The Nine อะไรแบบนี้)ส่วนมากจะเป็นอาหารญี่ปุ่น ปิ้ง ย่าง หรือบุฟเฟท์ที่สามารถกินกันได้หลายๆคน ไปกับครอบครัวได้ ราคาก็จะแพงนิดหน่อยจนถึงแพงมาก กินปกติๆราคาน่าจะราวๆ 300+ ต่อหัว สิ่งที่ผมเอะใจก็คือมันเปิดใหม่เยอะมาก แทบจะชนกันตาย ห้างทุกห้างต้องมีโซนแบบนี้เพิ่มมา บางห้างถึงกับมีแต่โซนแบบนี้ด้วยซ้ำ ผมสงสัยมากว่าทำไมถึงเปิดกันมากมายขนาดนี้ คนกทม.เยอะขึ้น? ชนชั้นกลางมีรายได้มากขึ้น? มีการให้ความสำคัญกับการทานอาหารนอกบ้านมากขึ้น? ทุกข้อที่ยกมาน่าจะถูกทุกข้อ แต่ถามว่าทำไมมันถึงเป็นแบบนั้น ผมมีประเด็นน่าสนใจที่คิดขึ้นมาเองอย่างนึง
แน่นอนว่าคิดเอาเอง ไม่มีอะไรรับรองทั้งนั้น ผมคิดว่าตอนนี้ชนชั้นกลาง(ผมขออนุมานพูดถึงชนชั้นกลางเป็นหลักนะ)ให้ความสำคัญกับการทานอาหารในร้านมากขึ้น ยอมจ่ายมากขึ้นที่เพื่อจะกินอะไรที่ดีขึ้น คุณภาพที่ดีขึ้น บรรยากาศที่ดีขึ้น เพราะให้มองว่าการกินอาหารนอกบ้านเป็นการผ่อนคลายรูปแบบนึง นั่นสินะ ไอ้เรื่องแบบนี้ใครๆก็รู้ ไม่เห็นต้องให้ผมมาบอกเลย ประเด็นอยู่ที่ว่า “รูปแบบการผ่อนคลายของชนชั้นกลาง” ต่างหาก ตอนนี้ชนชั้นกลางลดการให้ความสำคัญกับทรัพทย์สินทางปัญญาและความคิดสร้างสรรค์ เช่นสินค้าประเภทภาพยนตร์ต่างๆ เพลง หนังสือ หรือของสะสมที่มีพื้นฐานทางศิลปะ พูดให้ถูกคือให้ความสำคัญกับสิ่งเหล่านี้อยู่ (หนัง เพลง หนังสือ) แต่เป็นการให้ความสำคัญแต่เปลือกนอกโดยไม่มีน้ำหนักพอจนยอมจ่ายเงินให้ อย่างภาพยนตร์ต่างๆก็ให้ความสำคัญของภาพที่ชัดจนยอมซื้อจอแพงๆ แต่กลับไม่คิดจะซื้อแผ่นแต่ใช้วิธีดาวน์โหลดมาดูแทน ติดเครื่องเสียงราคาแพงๆเป็นหมื่นเป็นแสน แต่กลับฟัง MP3 ที่ดาวน์โหลดมา หรือยกตัวอย่างเช่นโทรศัพท์มือถือ คนจำนวนมาก ที่ยินยอมซื้อโทรศัพท์มือถือราคามากกว่า 20,000 บาท แต่กลับไม่ยอมเสียค่า app แม้แต่สลึงเดียว ซื้อ Tablet ราคาหมื่นสองหมื่น แต่กลับไม่ยอมเสียค่าเกมที่จะเอามาลง ซื้อ iPad มาก็คิดจะอ่าน eBook แต่ไม่เคยคิดจะซื้อ eBook และโหลดการ์ตูนฟรีจากเว็บ
พูดง่ายๆคือชนชั้นกลางให้ความสำคัญกับสิ่งที่จับต้องได้เป็นรูปธรรมมากกว่าเนื้อหาที่สามารถก๊อปปี้ได้ ซึ่งในความเป็นจริงแล้วสิ่งที่ขับเคลื่อนและสร้างความบันเทิงให้กับเขาเหล่านั้นไม่ใช่สิ่งที่จับต้องได้ แต่เป็นสิ่งที่จับต้องไม่ได้ต่างหาก เราฟังเพลงเราดูหนังเราเล่นเกม แต่เราไม่สามารถจับต้องสิ่งเหล่านั้นได้เพราะมันอยู่ในรูปแบบดิจิตอล ที่สำคัญคือมันสามารถที่จะ “หลีกเลี่ยงไม่ต้องจ่ายเงิน” ได้ (ประเด็นเรื่องละเมิดลิขสิทธิ์เป็นเรื่องน่าเบื่อทุกครั้งที่พูดถึง ดังนั้นจึงละไว้เพราะไม่ใช่ประเด็น) โปรดสังเกตว่าไม่ได้ละทิ้งความบันเทิงประเภทนี้นะ ยังต้องการอยู่เหมือนเดิม เพียงแต่ถ้าไม่ต้องเสียเงินได้ก็จะเลือกไม่เสียเงิน และปัจจัยอีกอันที่น่าสนใจก็คือคนจะยอมจ่ายเงินถ้าสิ่งเหล่านั้น “โอ้อวด” ได้ อย่างโทรศัพท์นี่คงไม่ต้องถามว่าทำไมต้องโอ้อวด รถยนต์ที่กลายเป็นสัญลักษณ์ยืนยันถึงความเป็นชนชั้นกลาง เครื่องเสียงในรถราคาแพงที่เวลาเปิดจะต้องเปิดกระจกด้วย และตอนนี้มันก็ลามไปถึงอาหารแล้ว ทุกครั้งหลังสั่งอาหาร อย่าลืมถ่ายรูปอัพขึ้นเฟซบุ๊คนะจ๊ะ
กลับมาเรื่องร้านอาหารหน่อย ในเมื่อชนชั้นกลางผู้ถือ iPhone เดินห้างและจูงลูกที่ก้มหน้าก้มตาเล่น iPad ต่างไม่ยินยอมที่จะเสียเงินให้กับ digital content แม้เพียงเศษเสี้ยวแล้ว เงินที่พวกเขาเหลือจะไปลงที่ไหนกัน เงินส่วนนี้ก็จะนำไปเพิ่มให้กับความบันเทิงประเภทอื่นที่คุ้มค่า ลอกเลียนไม่ได้ เข้ากับไลฟ์สไตล์ และสามารถโอ้อวดได้นั่นเอง เช่นรถยนต์ เสื้อผ้า(แต่ผมไม่เห็นว่าเสื้อผ้ามันขายดีขึ้นเลยนะ) ซึ่งหวยมันก็ออกกับร้านอาหารนี่ด้วย คุ้มค่าเพราะใช้วัตถุดิบแพงๆ (แต่พ่อครัวกากๆ ก็ไม่เป็นไร) ลอกเลียนไม่ได้เพราะคงไม่มีปลาแซลมอนปลอม และยังสามารถเอา iPad iPhone ในมือถ่ายแล้วอัพเข้าเฟซบุ๊คอวดเพื่อนๆใน Social ได้ว่ากูนั้นไปแดกร้านแพงๆ อร่อยเลิศล้ำมาแล้ว ในเมื่อครบทุกข้อตามความต้องการของชนชั้นกลาง ธุรกิจร้านอาหารติดแบรนด์จึงขยายตัวขึ้นอย่างรวดเร็ว
ผมไม่ได้บอกว่าทุกคนที่ไปกินร้านอาหารแพงๆจะต้องทำเพื่อโอ้อวดทุกคน บางคนอาจะชอบ บางคนอาจจะมีเงิน มันก็เป็นสิทธิ์ของเขา สิ่งที่ผมพยายามจะบอกก็คือที่ร้านอาหารมันเปิดเยอะขึ้นเพราะคนให้ความสำคัญกับร้านอาหารมากขึ้น และในเมื่อมีส่วนที่เพิ่มมันก็ต้องมีส่วนที่ลด ชนชั้นกลางให้ความสำคัญการกินอาหารนอกบ้านมากขึ้นก็เบียดเบียนส่งผลให้ลดการให้ความสำคัญกับความบันเทิงประเภทอื่นลงเช่นกัน อย่างเช่นสมัยก่อนแบ่งการใช้งบสิ้นเปลืองเป็น กินข้าวนอกบ้าน 50% งบอื่นๆ 50% แต่ตอนนี้กินข้าวนอกบ้านเพิ่มเป็น 65% และงบอื่นๆอาจจะเหลือ 35% ไปแล้ว ลองดูว่ารายจ่ายของตัวเองอะไรมันเพิ่มขึ้น อะไรมันลดลง ตัวเลขมันไม่เคยโกหกอยู่แล้ว บอกตรงๆนะ เวลาไปกินร้านที่แพงสักหน่อย ผมก็ไม่ได้รู้สึกว่ามันอร่อยอะไรเป็นพิเศษเลย อาจจะมีดีบ้าง แต่ก็ไม่ได้ถึงขั้นอยากมาบ่อยๆ เลย
อย่างที่บอกว่าไอ้สมมติฐานที่เขียนมาเนี่ย ผมไม่มีการวิจัย แบบสอบถาม สุ่มตัวอย่าง สถิติอะไรวัดทั้งนั้น มโนเอาเองทั้งสิ้น และไม่ได้บอกว่าธุรกิจร้านอาหารเป็นภัยร้ายคุกคามอย่างไร ธุรกิจร้านอาหารก็มีข้อดีของมัน การไปกินข้าวร้านอาหารกับครอบครัวกับแฟนกับเพื่อนมันก็มีข้อดีของมัน แต่ตอนนี้วงการบันเทิงที่เกี่ยวข้องกับทรัพย์สินทางปัญญามันล้มหายตายจากไปนักต่อนักแล้ว ช่วยหันมามองกันหน่อยก็ดี